30 Ιανουαρίου, η πιο φωτεινή νύχτα στην Τήνο

Κυρίαρχο το θρησκευτικό συναίσθημα σήμερα 30 Ιανουαρίου για τους κατοίκους της Τήνου που μαζί με τον εορτασμό των Τριών Ιεραρχών, τιμούν την ημέρα εύρεσης της εικόνας της Παναγίας Τήνου. Με βαθιά συγκίνηση και θρησκευτική κατάνυξη εκατοντάδες πιστοί από το νησί αλλά και επισκέπτες απ' όλη την Ελλάδα βρίσκονται εκεί για την λιτάνευση και περιφορά της Ιεράς εικόνας αλλά και το έθιμο με τα "φαναράκια".

Η Ιερή εικόνα της Παναγίας που ανακαλύφθηκε το 1823 βγαίνει από το ναό για περιφορά τέσσερις φορές το χρόνο, στις 30 Ιανουαρίου, στις 25 Μαρτίου, στις 23 Ιουλίου και στις 15 Αυγούστου. Παρόλο που ο Ιανουάριος είναι ένας μήνας δύσκολος για ταξίδια, πλήθος πιστών πλημμυρίζει το νησί και στο πλευρό των κατοίκων και της Φιλαρμονικής μπάντας του Δήμου Τήνου ψάλλουν και τραγουδούν όλοι μαζί ύμνους και τροπάρια για την εύρεση της εικόνας όπως το: “Δεύτε Τήνιοι πολίτες να πανηγυρίσουμε, εύρεση της Παναγιάς μας όλοι να υμνήσουμε. Τι χαρμόσυνος ημέρα εις την Τήνο ανατέλλει και ευχάς η Θεοτόκος εις τον κόσμο αποστέλλει. Δεύτε κλίνομεν το γόνυ στην Παρθένο ταπεινώς, ευλογίες να μας δίνει δεηθώμεν ευλαβώς.”, «Χαίρε Πάναγνε Μαρία, Χαίρε Μήτηρ του Θεού, που αξίωσες την Τήνο την εικόνα σου να βρει. Ως μας έσωσες την Τήνο, σώσε ακόμα μια φορά, για τη δόξα του Υιού σου την Ελλάδα τη γλυκιά…..».

Αποθησαυρίζοντας μνήμες ταξιδεύουμε στον Ιούλιο του 1822 και το όραμα της 70χρονης τότε μοναχής Πελαγίας από τη Μονή Κεχροβουνίου. Η μοναχή είδε την Παναγία και της υπέδειξε που βρισκόταν η εικόνα της. Ακολούθησαν εργασίες για την ανεύρεση, μα η εικόνα δεν βρέθηκε και η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε. Η εμφάνιση πανούκλας στο νησί αμέσως μετά προκάλεσε πανικό και επανέφερε το όραμα της μοναχής Πελαγίας οπότε ξεκίνησαν και πάλι οι εργασίες εύρεσης της Ιερής εικόνας της Παναγίας. «Μετ” ολίγας ημέρας ανεφάνη πανώλης εν Τήνω, αλλά δεν διήρκεσε», γράφει ο Σπυρίδων Τρικούπης.

30 Ιανουαρίου του 1823 ένας εργάτης βρίσκει ένα κομμάτι ξύλο και επάνω σε αυτό αντικρίζει τον Άγγελο με τον κρίνο, λίγο μετά βρήκε και το υπόλοιπο μισό με την Παναγία να κάθεται σε ένα θρόνο. Ήταν η εικόνα του Ευαγγελισμού που αργότερα καλύφτηκε από τα τάματα των πιστών. Το νέο εξαπλώθηκε στο νησί και πιστοί από κάθε χωριό ξεκίνησαν να πάνε να προσκυνήσουν την εικόνα, κρατώντας στα χέρια λαδοφάναρα. Εκείνη τη νύχτα όλα τα σοκάκια και τα μονοπάτια γέμισαν φως. Από τότε ζει το έθιμο με τα φαναράκια ... 

Η εικόνα εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα, με ενθουσιασμό το νέο εξαπλώθηκε και πέρα από το νησί, δίνοντας παράλληλα το σημάδι για τον Αγώνα υπέρ Πίστεως και Πατρίδας, γι' αυτό και από τους πρώτους που πήγαν να προσκυνήσουν την εικόνα ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, ο Νικηταράς. Ακόμα και τη νύχτα τα φαναράκια οδηγούν τους πιστούς στην εικόνα φτάνοντας μέχρι και τις 2 Φεβρουαρίου του 1823 που έγινε και η πρώτη λιτάνευση της εικόνας. Ακολούθησε η ανέγερση του Ιερού Ναού και μάλιστα ήταν το πρώτο δημόσιο οικοδόμημα που φτιάχτηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

Από τότε ζει το έθιμο με τα φαναράκια που σήμερα συντηρείται από τους κατοίκους αλλά και την προσπάθεια σχολείων και μαθητών της περιοχής που ξεκινούν μέρες πριν να κατασκευάζουν τα φαναράκια τους. Κάθε οικογένεια, καθένας κοσμεί με το δικό του μοτίβο το φαναράκι του κι έτσι στη λιτανεία της Ιερής εικόνας, μέσα στα στενά σοκάκια παρατηρείς και τα φαναράκια με κάποια να έχουν επάνω τους την Παναγία, άλλα σχεδιασμένο το καταδρομικό Έλλη που είχε βυθιστεί σε ειρηνική περίοδο ενώ ήταν αγκυροβολημένο στο νησί της Τήνου καθώς και άλλα σχέδια που σε ταξιδεύουν στην ιστορία του νησιού ενώ πολύχρωμες διαφανείς μεμβράνες πορτοκαλί, μπλε, πράσινες, κόκκινες, κίτρινες που τα καλύπτουν για να μη σβήνει η φλόγα.

Με κοντάρια τα φαναράκια κρατιούνται ψηλά και όλοι μαζί ξεκινώντας από το ναό της Ευαγγελίστριας σαν ποτάμι φωτεινό ταξιδεύουν στα στενά σοκάκια ψάλλοντας ύμνους. Έτσι μέσα από τη λιτάνευση της εικόνας όλοι μαζί ρίχνουν φως στην ιστορία αλλά και την ημέρα αυτή στις 30 Ιανουαρίου που η Ιερή εικόνα της Παναγίας βρέθηκε στην αγκαλιά των ανθρώπων.

Κείμενο: Βούλα Νεονάκη
Πηγή φωτογραφιών: enjoynews, imkoudouma