Ευθύμης Βασιλάκης, ο τερζής που δίνει ζωή σε παραδοσιακές φορεσιές που βλέπουμε σε καρτ ποστάλ

Ένας ενδυματολογικός θησαυρός παίρνει ζωή στα χέρια του Ευθύμη Βασιλάκη. Και θα μου πείτε γιατί; Τα ρούχα που φορούσαν οι Κρητικοί δεν χάθηκαν με το πέρασμα των χρόνων. Υπάρχουν ράφτες, βλέπουμε πολλές φορεσιές σήμερα σε συγκροτήματα, συλλόγους...ναι θα σας πω αλλά υπάρχουν και οι ''αδιάψευτοι μάρτυρες'' των φωτογραφιών που καταγράφουν την απόλυτη αλήθεια καθώς και φορεσιές σε διάφορα μουσεία που αποκαλύπτουν την πραγματική εικόνα για τις παλιές φορεσιές των Κρητικών.

Το επάγγελμα του τερζή δηλαδή του ράφτη, σήμερα δεν υπάρχει παρά περιορισμένα. Στο παρελθόν ήταν ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα για όλη την Ελλάδα. Για την Κρήτη ξακουστός τερζής ήταν ο Μανώλης Μπαλαντίνος και από τους τελευταίους ο Βασίλης Ποθουλάκης και οι δυο από τα Χανία καθώς και ο Αντώνης Βασιλακάκης από το Αμάρι που εκπαίδευσαν στη συνέχεια την Δήμητρα Κτιστάκη προκειμένου να διασώσει το χειροποίητο κέντημα. Η άνθηση της μοδιστρικής τέχνης που ήταν καθαρά γυναικείο επάγγελμα έφερε πολλές αλλαγές και ενέπλεξε τη μοδιστρική με την τερζίδικη τέχνη. Για το Ρέθυμνο γνωστή την κατασκευή κρητικών φορεσιών ήταν και η Σοφία Ηλιάκη.

Αναπαράσταση Κλήδωνα, Κρούστας 1972

Αναζητώντας κάποιο που να συνεχίζει την ανεκτίμητη αξία της τέχνης του τερζή αλλά δίχως σύγχρονα στοιχεία και παρεμβάσεις, έφτασα στον τερζή Ευθύμη Βασιλάκη με καταγωγή τον Κρούστα Μεραμπέλου. Ο ίδιος κατοικεί στον Άγιο Νικόλαο αλλά παραθέτει μνήμες και καταγραφές απ' όλη την γύρω περιοχή καταγωγής του. Θυμάται τις γυναίκες του Κρούστα να ράβουν σακοφύστανα και ρασίδια στα σοκάκια, τις συζητήσεις με τους παλιούς κατοίκους που αναφέρονταν συχνά στους παλιούς Αρμένιδες τερζήδες που ζούσαν και εργάζονταν στη Νεάπολη μέχρι το 1950 περίπου, θυμάται τον Γιώργη Δετοράκη από την Κριτσά που έφτιαχνε τα παραδοσιακά στιβάνια της περιοχής του. Ο Ευθύμης Βασιλάκης έχει μνήμες από τον Κρούστα με τις περισσότερες γυναίκες του χωριού να φορούν σακοφύστανα και τσεμπέρια. Στην ερώτηση μου μάλιστα για το αν φορούσαν οι γυναίκες τσεμπέρια μετά από τη πρώτη τους γέννα, έμεινα έκπληκτη όταν μου είπε ότι οι γυναίκες φορούσαν τσεμπέρια από νωρίς και πριν ακόμα από το γάμο τους - τα χρωματιστά, σταμπωτά μαντήλια στην περιοχή σταμάτησαν το 1930.

Όλη αυτή η συζήτηση με τον Ευθύμη Βασιλάκη με οδήγησε σε παλιές αναγνώσεις μου για την Κρητική ενδυμασία. Ξέρετε, τα χρόνια των αναβρασμών στο νησί μας το οθωμανικό κράτος απαγόρευε τα πολυτελή και φανταχτερά ρούχα για όσους δεν ήταν μουσουλμάνοι υπήκοοι. Αυτό βέβαια σταδιακά άλλαξε, με το πέρασμα δεκαετιών οι απαγορεύσεις των τουρκικών αρχών ξεχάστηκαν, ίσως γι' αυτό και ένα παραπάνω μετέπειτα οι νέοι και πλούσιοι Κρητικοί επιδεικνύουν με φιλαρέσκεια την ενδυμασία τους. Από την κυριαρχία του Σουλτάνου, τη ημιαυτόνομη Κρητική Πολιτεία και τα κοσμοϊστορικά γεγονότα μέχρι την Ένωση δημιουργήθηκαν και τυπώθηκαν αρκετές φωτογραφίες που προδίνουν τόσα πολλά στοιχεία, είναι ένας πραγματικός θησαυρός. Η ενασχόληση του θησαυρού αυτού στα μάτια του Ευθύμη Βασιλάκη υπάρχει από την παιδική του ηλικία. Επίσης έχει δει αρκετές φορεσιές σε παλιά μπαούλα και πολλές από αυτές θα του μείνουν αξέχαστες όπως δυο γυναικείες φορεσιές του 1850 και 1870 περίπου. Παρατηρούσε πάντα ενδυμασίες, επισκεπτόνταν μουσεία και προσπαθούσε να συλλέξει στη μνήμη του οτιδήποτε αφορούσε το παρελθόν από ενδυμασίες μέχρι φωτογραφίες, παλιά αντικείμενα, υφάσματα....αποκτώντας έτσι κομμάτια ιστορικής μνήμης που τον προκαλούσαν να δώσει συνέχεια.

Αφού ασχολήθηκε με την ξυλογλυπτική, με το χαλκό, με την παλιά αρχιτεκτονική...αποφάσισε να δοκιμάσει τις δυνατότητες του στην τέχνη του τερζή αλλά έτσι ακριβώς όπως ήταν παλιά, τότε δηλαδή που το ανδροκρατούμενο αυτό επάγγελμα δημιουργούσε τις επίσημες χειροποίητες ενδυμασίες. Το έργο του βέβαια ήταν και είναι δύσκολο διότι αυτές οι μοναδικές φορεσιές από τα χέρια του δεν φεύγουν αν δεν έχουν τα πιστά αντίγραφα σχεδίων αλλά και υφάσματα, τσόχες ώστε να είναι σαν της παλιάς εποχής. Από την Προεδρική Φρουρά μάλιστα εντόπισαν τον τερζή της Ανατολικής Κρήτης και έχει υπάρξει και υπάρχει συνεργασία μεταξύ τους ενώ μόνιμη είναι η συνεργασία του με το Λύκειο Ελληνίδων Ηρακλείου.

Bίντεο:

Ευθύμης Βασιλάκης, ο τερζής της Ανατολικής Κρήτης που προικοδοτεί το σύγχρονο βεστιάριο της Κρητικής παραδοσιακής ενδυμασίας. Κάπως έτσι χαμένα σχέδια παραδοσιακών φορεσιών ζωντανεύουν αλλά και μαρτυρίες της παρελθούσας ζωής γίνονται εικόνα κινητή. Κάπως έτσι μέσα από την ανάγκη της έκφρασης του Ευθύμη Βασιλάκη για την τερζίδικη τέχνη αποκαλύπτεται μα και διατηρείται ένα παλιό και ξεχασμένο επάγγελμα.