Ελένη Γερουλάνου, "Τα παιδιά γίνονται δάσκαλοι χωρίς να το ξέρουν"
Β.Ν. : Πολλές φορές η σκέψη μας ταξιδεύει σε πρόσωπα που αντιλαλούν μέσα μας το φως, τη χαρά. Σε αυτό σας το ταξίδι, ποια πρόσωπα αποκαλύπτονται και ποιες στιγμές της ζωής σας ξυπνούν;
Ε.Γ. : Σε αυτά τα εσωτερικά μου ταξίδια, εμφανίζονται πάντα οι άνθρωποι που αποτελούν τα θεμέλια της ζωής μου. Ο πατέρας μου, ένας άνθρωπος γεμάτος φως και καλοσύνη, που μου έμαθε τι σημαίνει να αγαπάς αθόρυβα αλλά βαθιά. Η μητέρα μου, που έφυγε πολύ νωρίς, μα η παρουσία της είναι πάντα μέσα μου. Ο άνδρας μου, συνοδοιπόρος σε κάθε βήμα, στήριγμα στα δύσκολα και πλάι μου στις χαρές. Και πάνω απ’ όλα, τα τρία μας παιδιά, που μας θυμίζουν καθημερινά τι σημαίνει οικογένεια, τι σημαίνει αγάπη που αντέχει και μεγαλώνει.
Β.Ν. : Αναμνήσεις και εικόνες από τη βιβλιοθήκη των παιδικών σας χρόνων.
Ε.Γ. : Ως παιδί, δεν ήμουν από εκείνα που περνούσαν ώρες με ένα βιβλίο στο χέρι, παρόλο που το σπίτι μας είχε μια πλούσια βιβλιοθήκη – κυρίως χάρη στη μητέρα μου και τον αδελφό μου, που διάβαζαν πολύ. Εμένα με μάγευαν περισσότερο οι στιγμές έξω, στον κήπο, δίπλα στον πατέρα μου. Μαζί φυτεύαμε, σκαλίζαμε, κατασκευάζαμε πράγματα. Ίσως εκεί να διάβαζα με τον δικό μου τρόπο – τα «βιβλία» της φύσης.
Β.Ν. : Έχετε πει ότι δεν σας άρεσε το διάβασμα στην παιδική σας ηλικία. Τι άλλαξε μέσα σας όταν ανακαλύψατε την αξία του; Έχει μερίδιο ευθύνης αυτή σας η ανακάλυψη για το Library4all και το όραμα σας να γεμίσει ο κόσμος βιβλία;
Ε.Γ. : Όπως σας είπα, δεν αγαπούσα το διάβασμα ως παιδί. Η ουσιαστική μου επαφή με τα βιβλία ήρθε αργότερα – και με άλλαξε. Νομίζω πως αυτό που άνοιξε την πόρτα ήταν η καθημερινή μου επαφή με τα παιδιά, κάθε πρωί στο Νηπιαγωγείο όπου εργαζόμουν επί 37 χρόνια. Αγάπησα τα βιβλία μέσα από τα μάτια τους, βλέποντάς τα να απολαμβάνουν την αφήγηση, να χαίρονται με τις ιστορίες. Γι’ αυτό, ίσως, το Library4all έγινε για μένα σκοπός ζωής: γιατί δεν θέλω κανένα παιδί να χάσει την ευκαιρία να γνωρίσει αυτή τη μαγεία – είτε νωρίς, είτε αργότερα, όπως εγώ.
Ε.Γ. : Το Library4all γεννήθηκε το 2013, μέσα στην κρίση, όταν οι ανάγκες στα σχολεία ήταν τεράστιες και τα βιβλία έλειπαν. Παρόλο που ο κόσμος στρεφόταν προς το ψηφιακό, εμείς είδαμε καθαρά ότι το έντυπο βιβλίο εξακολουθεί να είναι απαραίτητο. Ήταν μια απάντηση στην έλλειψη, με πρακτικό και ουσιαστικό αντίκτυπο – να γεμίσουμε ράφια σχολικών βιβλιοθηκών.
Β.Ν. : Ράφια γεμάτα με βιβλία – οι σωστές κινήσεις μετά; Πώς κερδίζεται το στοίχημα;
Ε.Γ. : Τα γεμάτα ράφια είναι μόνο η αρχή. Το στοίχημα κερδίζεται με τη σταθερή, καθημερινή επαφή με το βιβλίο – έστω και για 10 λεπτά την ημέρα, είτε στο σπίτι είτε στην τάξη. Με επισκέψεις σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία, με ελευθερία στο παιδί να διαλέξει το βιβλίο που του ταιριάζει, χωρίς πίεση ή κριτική. Και, κυρίως, με το παράδειγμα: να βλέπει τους μεγάλους να διαβάζουν, να νιώθει ότι το διάβασμα είναι χαρά, όχι υποχρέωση. Έτσι καλλιεργείται η αγάπη για το βιβλίο – σιωπηλά, σταθερά, αληθινά.
Ε.Γ. : Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση μπορεί να είναι διαφορετική για κάθε άνθρωπο, καθώς εξαρτάται από το πώς αντιλαμβανόμαστε την αγάπη, τη χαρά και την ευτυχία. Μπορούμε να πούμε ότι, πράγματι, είναι δύσκολο να «στερεώσεις» με λόγια τα συναισθήματα αυτά, γιατί είναι συναισθήματα βαθιά, συχνά ακατανόητα και πέρα από τα όρια των λέξεων. Η αγάπη, για παράδειγμα, δεν περιορίζεται μόνο στις λέξεις ή στις πράξεις – είναι κάτι που βιώνεται και εκφράζεται σε προσωπικό επίπεδο. Οι λέξεις μπορεί να είναι όμορφες, αλλά συχνά δεν είναι αρκετές για να εκφράσουν την ένταση ή το βάθος αυτών των συναισθημάτων. Η χαρά και η ευτυχία, επίσης, συχνά είναι καταστάσεις που δεν μπορούν να αποδοθούν πλήρως σε απλές λέξεις, γιατί είναι υποκειμενικές και σχετίζονται με προσωπικές εμπειρίες και αντιλήψεις. Έτσι, απαντώ πως όχι, δεν είναι πάντα εύκολο να εκφράσουμε με λόγια αυτά τα συναισθήματα, γιατί έχουν ένα βάθος και μια πολυπλοκότητα που ξεπερνά την απλή λεκτική έκφραση. Το πιο σημαντικό είναι να τα δείχνουμε με τις πράξεις μας και να τα μοιραζόμαστε με τους άλλους.
Ε.Γ. : Η αλήθεια είναι πως με γνωρίζετε καλά και δεν είμαι φαν των υποκοριστικών όπως «γατάκια», «παιδάκια» ή «ματάκια». Αντ’ αυτού, μου αρέσει να λέω στα παιδιά τρυφερές λέξεις όπως «αστέρι μου» ή «λουλούδι μου». Νιώθω πως αυτές οι εκφράσεις μεταφέρουν αγάπη και ζεστασιά με έναν πιο ουσιαστικό τρόπο.
Β.Ν. : Στην επαγγελματική σας διαδρομή τι σας δίδαξαν τα παιδιά;
Ε.Γ. : Τα παιδιά αποτελούν σχολείο από μόνα τους. Συχνά θεωρούμε πως εμείς είμαστε αυτοί που μεταδίδουμε γνώσεις, όμως καθημερινά εκείνα μας διδάσκουν πολλά περισσότερα. Μέσα από την ειλικρίνεια και τη ζωντάνια τους, μας κάνουν σοφότερους και καλύτερους ανθρώπους. Η επαφή μαζί τους είναι μια διαρκής πηγή έμπνευσης και μάθησης. Τα παιδιά γίνονται δάσκαλοι χωρίς να το ξέρουν. Με μια ματιά τους, μια αυθόρμητη ερώτηση ή μια αγκαλιά, σου θυμίζουν τι είναι ουσιώδες.
Ε.Γ. : Για να σταθεί σωστά ένας νέος εκπαιδευτικός χρειάζεται, πάνω απ’ όλα, αγάπη προς τα παιδιά και σεβασμό, τόσο στον εαυτό του όσο και σε αυτά. Είναι σημαντικό να μάθει να ακούει περισσότερο και να μιλά λιγότερο, να συνεργάζεται αρμονικά με τους/τις συναδέλφους και να λειτουργεί ως σύμμαχος των γονέων, όχι ως αντίπαλός τους. Επιπλέον, η διαρκής επιμόρφωση και η θετική στάση απέναντι στις νέες προκλήσεις αποτελούν βασικά εφόδια για την επιτυχία και τη σταθερότητα στην εκπαιδευτική του πορεία..
Ε.Γ. : Χμ, είναι δύσκολη ερώτηση γιατί και τα δύο συστήματα έχουν τα δικά τους πλεονεκτήματα. Στην Ελλάδα, υπάρχει μεγάλη έμφαση στη βασική θεωρητική γνώση και στις ρίζες της παιδείας, ενώ στην Αμερική το εκπαιδευτικό σύστημα συχνά δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην πρακτική εφαρμογή και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η κριτική σκέψη και η δημιουργικότητα. Και τα δύο έχουν πολλά να προσφέρουν, ανάλογα με τις ανάγκες και το πλαίσιο κάθε μαθητή. Ευτυχώς τα νέα προγράμματα σπουδών ειδικά του νηπιαγωγείου που γνωρίζω καλύτερα είναι φτιαγμένα για να βοηθούν τα παιδιά να μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι και τη δημιουργία. Δίνουν σημασία στο να νιώθουν τα παιδιά άνετα, να συνεργάζονται και να συμμετέχουν ενεργά. Έτσι η μάθηση γίνεται πιο ευχάριστη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους.
Ε.Γ. : Οι εκπαιδευτικοί χώροι που ονειρεύομαι θα ήθελα να είναι ζωντανοί, ζεστοί και γεμάτοι φως. Χώροι όπου τα παιδιά και οι έφηβοι θα αισθάνονται ασφαλείς να εκφραστούν, να δημιουργήσουν και να ανακαλύψουν τον εαυτό τους. Χώροι ανοιχτοί στην κοινότητα που στηρίζει τη διαφορετικότητα, ενθαρρύνει την περιέργεια, τη δημιουργικότητα και καλλιεργεί την αγάπη για τη μάθηση. Ονειρεύομαι σχολεία που δεν περιορίζονται στα βιβλία, αλλά ανοίγουν παράθυρα και στη φύση. Έχω κουραστεί να βλέπω δραστηριότητες σε φωτοτυπίες, ίδιες χελώνες, ίδιες μέλισσες, ίδιες λέξεις.
Β.Ν. : Η εκπαίδευση και τα παιδιά σε απομακρυσμένες - παραμεθόριες περιοχές. Η συμβολή της βιβλιοθήκης σ αυτές τις περιοχές φαντάζομαι θα είναι διττή.
Ε.Γ. : Πράγματι, η συμβολή της βιβλιοθήκης σε απομακρυσμένες και παραμεθόριες περιοχές είναι διττή. Από τη μία, παρέχει πρόσβαση σε γνώση και πολιτισμό εκεί όπου οι ευκαιρίες είναι περιορισμένες. Από την άλλη, λειτουργεί ως πυρήνας κοινωνικής συνοχής, ενθαρρύνοντας τη μάθηση, τη δημιουργικότητα και την επικοινωνία μεταξύ των παιδιών και των κοινοτήτων τους. Έτσι, η βιβλιοθήκη γίνεται εργαλείο ενδυνάμωσης και γέφυρα ελπίδας για το μέλλον.
Ε.Γ. : Τα μουσεία είναι τα σχολεία του μέλλοντος και θα πρέπει να έχουν αντικριστές πόρτες με τα σχολεία. Παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εκπαίδευση, καθώς φέρνουν τη γνώση πιο κοντά μέσα από την εμπειρία και την επαφή με την τέχνη, την ιστορία και τον πολιτισμό. Ωστόσο, καμιά φορά λείπει η συστηματική ενσωμάτωσή τους στο σχολικό πρόγραμμα, καθώς και η δημιουργία διαδραστικών και συμμετοχικών δράσεων που θα κάνουν την επίσκεψη πιο ζωντανή και προσιτή σε όλα τα παιδιά.
Β.Ν. : Ο ρόλος του παππού και της γιαγιάς σε μια οικογένεια.
Ε.Γ. : Οι παππούδες και οι γιαγιάδες έχουν έναν ξεχωριστό και ανεκτίμητο ρόλο στην οικογένεια. Είχα την τύχη να μεγαλώσω και με τους τέσσερις γιαγιοπαππούδες μου. Είναι γέφυρα ανάμεσα στις γενιές και πηγή δύναμης για όλους μας.
Β.Ν. : Ως μάνα τι μαθήματα έχετε πάρει από τα δικά σας παιδιά;
Ε.Γ. : Τα παιδιά μου με έχουν διδάξει πολλά. Πρώτα απ’ όλα την υπομονή και την ανιδιοτελή αγάπη. Με έχουν μάθει να βλέπω τον κόσμο με αισιοδοξία και να χαίρομαι τις μικρές στιγμές. Μέσα από αυτά ανακάλυψα πόσο σημαντικό είναι να ακούω ουσιαστικά, να γίνομαι καλύτερος άνθρωπος και να μεγαλώνω μαζί τους, κάθε μέρα.
Ε.Γ. : Το χαμόγελό μου ανθίζει όταν νιώθω την αγκαλιά και τη ζεστασιά της οικογένειάς μου, των φίλων μου, των ανθρώπων γύρω μου. Νιώθω πραγματικά τυχερή που έχω αυτή τη στήριξη και την αγάπη στη ζωή μου.
Β.Ν. : Τι γεμίζει τις μπαταρίες σας;
Ε.Γ. : Οι δημιουργικές συνεργασίες που με εμπνέουν, η διά βίου μάθηση που με ανανεώνει, η καθημερινή επαφή με τα βιβλία που αγαπώ, αλλά και η οικογένειά μου — ο άνδρας μου και τα παιδιά μας — είναι ό,τι γεμίζει τις μπαταρίες μου και με κρατά ζωντανή και χαρούμενη.
Β.Ν. : Οι λέξεις σίγουρα παρηγορούν, μπορούν όμως και να θεραπεύσουν πληγές;
Ε.Γ. : Οι λέξεις έχουν τη δύναμη να παρηγορούν βαθιά και, πολλές φορές, να γίνονται το πρώτο βήμα για τη θεραπεία των πληγών μας. Δεν είναι πάντα αρκετές από μόνες τους, αλλά όταν λέγονται με ειλικρίνεια και αγάπη, μπορούν να ανοίξουν δρόμους για την ίαση και την ανακούφιση.
Β.Ν. : Ένας συγγραφέας σήμερα, τι κερδίζει με την πένα του;
Ε.Γ. : Ένας συγγραφέας σήμερα κερδίζει τη δύναμη να μεταφέρει ιδέες, συναισθήματα και σκέψεις που μπορούν να εμπνεύσουν, να συγκινήσουν και να αλλάξουν τον κόσμο γύρω του. Η γραφή του γίνεται γέφυρα επικοινωνίας και αφήνει ένα αποτύπωμα που διαρκεί πέρα από το χρόνο.
Β.Ν. : Υπάρχει ¨καλό¨ και ¨κακό¨ βιβλίο; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός καλού βιβλίου;
Ε.Γ. : Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά γι’ αυτό το θέμα. Η έννοια του «καλού» ή «κακού» βιβλίου είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενική και εξαρτάται από τον αναγνώστη, την ηλικία, τις εμπειρίες και το πλαίσιο στο οποίο διαβάζεται.
Παρόλα αυτά, ένα καλό βιβλίο συνήθως χαρακτηρίζεται από καθαρή και προσεγμένη γραφή, ζωντανή πλοκή ή ενδιαφέρουσα ιδέα, και κυρίως από τη δύναμή του να προκαλεί σκέψη ή να συγκινεί. Είναι το βιβλίο που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον, που κάτι έχει να πει, και που μένει στη μνήμη του αναγνώστη αφού το εξώφυλλο έχει κλείσει. Ένα καλό παιδικό βιβλίο είναι καλό για όλους.
Ε.Γ. : Θα επέλεγα να τον φυτέψω μέσα στις καρδιές και τα μυαλά των νέων ανθρώπων, στην εκπαίδευση και στις οικογένειες. Εκεί όπου μπορεί να φυτρώσει η κατανόηση, ο σεβασμός, η υπομονή, η αλληλεγγύη και η αγάπη.
