Το «κάψιμο του Ιούδα» , ένα έθιμο ριζωμένο στο Ψυχρό Λασιθίου

Στα χέρια μιας γυναίκας βρίσκεται το παμπάλαιο έθιμο με το «κάψιμο του Ιούδα» στο Ψυχρό Λασιθίου. Πάνω από 60 χρόνια η κυρία Μαρίκα Καραβαλάκη - Στεφανάκη φτιάχνει το ομοίωμα του Ιούδα για το τελετουργικό, που συμβολικά αναπαριστά την τιμωρία του προδότη του Ιησού, με το κάψιμο του ομοιώματος του. Το παμπάλαιο αυτό έθιμο που μέχρι σήμερα αναβιώνει εξαιτίας της κυρίας Μαρίκας είναι ριζωμένο με τη λαϊκή θρησκευτική παράδοση στο Ψυχρό, η κ. Μαρίκα μυήθηκε την μητέρα της Ελένη συνεχίζοντας έτσι ένα έθιμο στην περιοχή που μετράει σχεδόν 100 χρόνια ζωής.

Οι κάτοικοι του Ψυχρού χαρούμενα συνεπαρμένοι, καθημερινά περνούν αρκετές φορές από το σπίτι της κυρίας Μαρίκας και παρακολουθούν την εξέλιξη της εικόνας του ομοιώματος που πάντα μοιάζει άσχημος και έχει μαζί του τα τριάντα αργύρια της προδοσίας αλλά έχει και άλλα στοιχεία που βασίζονται κάθε χρόνο στη φαντασία της κ. Μαρίκας. Φέτος π.χ. κρατούσε ένα κομπολόι φτιαγμένο από σαλιγκάρια και είχε και ένα παιχνιδάκι.

Παλιότερα, η μεταφορά του ομοιώματος του Ιούδα γινόταν με γαϊδουράκι, έπρεπε ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, που πρόδωσε τον Ιησού να περάσει από κάθε σοκάκι, να το δει όλος ο κόσμος, ο οποίος έχει τη διάθεση να τον αποδοκιμάσει και τον χλευάσει. Φέτος η περιφορά του έγινε με αυτοκίνητο σε όλα τα χωριά του Λασιθίου.

Με χαρά για όση ώρα έμεινα στο Ψυχρό διαπίστωσα ότι υπήρχαν αρκετοί νέοι, κάποιοι μόνιμοι κάτοικοί του χωριού και κάποιοι όχι, που προσπαθούσαν να συνεχίσουν άλλο ένα δύσκολο έργο για την ολοκλήρωση αυτού του εθίμου. Μέρες περπατούσαν σε όλη την περιοχή προκειμένου να συγκεντρώσουν τα ξύλα για τη φουνάρα που θα καταδικάσει τον προδότη, τη φουνάρα που λειτουργεί ως ένα είδος παραδειγματικής τιμωρίας της προδοσίας.

Το κάψιμο του Ιούδα ταξιδεύει στον χρόνο εξ αιτίας της κ. Μαρίκας η οποία δήλωσε ότι πρέπει σιγά - σιγά να βρεθεί ο επόμενος που θα εκπαιδευτεί από την ίδια. Η ίδια περιγράφει την όλη προετοιμασία διασκεδαστική μα και χρονοβόρα και απαιτεί υπομονή, η υπομονή είναι και το μόνο στοιχείο που την ανησυχεί για την συνέχεια αυτού του εθίμου μιας και είναι μια αρετή που δείχνει να μην αγαπιέται ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή.

Μέσα στις συζητήσεις με την κ. Μαρίκα χάθηκε ο χρόνος, ήρθε το απόγευμα και τα παιδιά την αναζήτησαν διότι ήθελαν να ντυθούν "Μυροφοράκια". Ήταν απόγευμα Μ. Παρασκευής και είχε μείνει λίγος χρόνος μέχρι να χτυπήσουν οι καμπάνες για τον θρήνο της Μεγάλης Παρασκευής.

Τα "Μυροφοράκια" είναι μια δημιουργική πνοή της κ. Μαρίκας. Μόνη της θέλησε να φτιάξει φορεματάκια για να ντύνει τα κοριτσάκια που θα πάνε στην εκκλησιά να ράνουν με άνθη τον επιτάφιο. Αρκετά χρόνια τώρα πολλά παιδιά ξεπροβαίνουν τα σκαλιά του σπιτιού της ρωτώντας την αν έχει φορεματάκι για "Μυροφοράκι" και η ίδια πάντα τα υποδέχεται με χαμόγελα και μια τεράστια αγκαλιά.

Δείτε το βίντεο:

Τελικά ένας και μόνο άνθρωπος φτάνει, για να μην πεις ''Μια φορά κι έναν καιρό, σ αυτόν εδώ τον τόπο...", ένας και μόνο άνθρωπος φτάνει για να μαστιγώσει την ερημιά, την εγκατάλειψη, την αποξένωση ανθρώπων και εθίμων. Ένας και μόνο άνθρωπος φτάνει να μεταφέρει τη φλόγα και να αντιλαμπήσει το χρέος παλιών αξιών αλλά να εφεύρει και νέες που θα προκαλέσουν σύνδεση και σύσφιξη σχέσεων. Αυτή η σύνδεση και σύσφιξη σχέσεων όμως είναι και η μόνη που μπορεί να νικήσει το σκοτάδι.

Κείμενο, επιμέλεια, φωτογραφίες Βούλα Νεονάκη